Er zijn echter een paar belangrijke dingen die je moet weten over het onderwijsstelsel in Frankrijk:
1. In Frankrijk begin je al veel vroeger op school dan in de meeste andere landen.
2. School is verplicht voor alle kinderen van 3 tot 16 jaar.
3. Ook de schooldagen zelf duren in Frankrijk langer dan in veel andere landen. Zelfs voor de jongste kinderen is een schooldag van 8 uur 's ochtends tot 4 uur 's middags heel gangbaar.
4. Het is en blijft Frankrijk, dus tussen de middag genieten de kinderen van een voedzame driegangenlunch geserveerd in de schoolkantine (mijn jonge kinderen zijn ineens dol op linzen, bieten en ander eten dat ze thuis nooit zouden hebben geprobeerd). De schoolmaaltijden in Frankrijk worden zelfs gezien als misschien wel de beste ter wereld.
Wil je meer te weten komen over het onderwijs in Frankrijk, raadpleeg dan de pagina Cultuur, Onderwijs en Onderzoek van de Franse overheidswebsite.
Kleuterklassen en crèches
In tegenstelling tot andere landen zijn de kosten voor kinderopvang in Frankrijk niet omhooggeschoten, waardoor moeders (als ze dat willen) na hun verlof weer aan het werk kunnen zonder dat hun salaris meteen wordt opgeslokt door de hoge opvangkosten. In de meeste steden en plaatsen in Frankrijk is er een gemeentecrèche waar kinderen al vanaf een paar maanden oud welkom zijn, totdat ze op driejarige leeftijd doorstromen naar de maternelle (oftewel de kleuterklas). Door het beperkte aantal plekken moet je bij de meeste crèches rekening houden met een wachtlijst. Veel ouders maken daarom gebruik van een assistante maternelle, een gekwalificeerde en geregistreerde gastouder die in zijn of haar eigen huis zorgt voor een kleine groep kinderen van ongeveer dezelfde leeftijd.
Kinderen gaan naar de maternelle, de kleuterklas, tussen de 3 en 5 jaar. Dit is een goede manier om te wennen aan het naar school gaan en te leren socialiseren met leeftijdsgenootjes. Een doorsnee Franse schooldag bestaat uit veel spelenderwijs leren, afgewisseld met creatieve activiteiten en lezen. Tussen de middag nuttigt de hele klas samen een lunchmaaltijd in de schoolkantine, en het eerste schooljaar (petite section genoemd) doen de kinderen nog een middagdutje. Het tweede jaar heet de moyenne section en het derde en laatste jaar van de kleuterklas wordt de grande section genoemd.
Basisonderwijs
Zodra kinderen zes jaar zijn, stromen ze door naar het basisonderwijs, dat soms in een ander schoolgebouw plaatsvindt. Het eerste jaar van het basisonderwijs heet het CP (cours préparatoire), een belangrijk jaar om te leren lezen en schrijven. De basisschool bestaat uit vijf jaar onderwijs, onderverdeeld in twee cycli. Tijdens het eerste deel, dat wordt gezien als de cyclus van het fundamentele leren, groeien kinderen vanuit het CP door naar CE1 (cours élémentaire première) en CE2 (cours élémentaire deuxième année). Daarna begint deel twee: de cyclus waarin deze fundamentele basis wordt versterkt. De tweede cyclus bestaat uit CM1 (cours moyen première année) and CM2 (cours moyen deuxième année). Dit is het laatste jaar van het basisonderwijs.
Zowel voor de kleuterklas als voor het basisonderwijs geldt dat in sommige regio's van Frankrijk de scholen gesloten zijn op woensdagen. In andere gebieden zijn ze een halve dag open. Deze flexibele regeling is slechts een van de verschillen tussen het Franse en het Nederlandse onderwijs. Gelukkig kun je vaak wel gebruikmaken van voor- en naschoolse opvang op school, genaamd la garderie. In regio's zoals waar ik woon, waar de scholen op woensdag dicht zijn, zorgt de gemeente vaak voor een of meerdere centres de loisirs, waar kinderen terecht kunnen onder het toeziend oog van een team van gekwalificeerde verzorgers. Deze mogelijkheid wordt ook tijdens alle schoolvakanties geboden.
Voortgezet onderwijs
In Frankrijk is er niet één middelbare school waar leerlingen voortgezet onderwijs volgen, maar twee verschillende scholen: het collège (de eerste school) en het lycée (de tweede). Na het basisonderwijs stromen kinderen door naar het collège. Vaak worden verschillende basisscholen gecombineerd in één collège, dus dit kan een grote verandering zijn voor kinderen. De jaren gaan van hoog naar laag, wat betekent dat de jongste kinderen in sixième zitten (de zesde klas) en de oudste in troisième (de derde klas). Aan het eind van het collège leggen studenten een nationaal eindexamen af, genaamd het brevet.
Hierna komen studenten op het lycée terecht. Ze beginnen in la seconde, waarna ze doorgroeien naar la première en la terminale (het laatste schooljaar). Deze driejarige cyclus eindigt met de toelatingsexamens voor het hoger onderwijs: la baccalaureate. Daarnaast zijn er nog de gespecialiseerde middelbare scholen: lycées technologiques en lycées professionels. Op beide scholen worden studenten voorbereid op een specifieke carrière waarop ook het baccalaureaatexamen is toegespitst, hoewel studenten op een lycée professionel ook voorbereid kunnen worden op een CAP-diploma (certificat d'aptitude professionelle). Dit programma duurt slechts twee jaar, maar het CAP-diploma is geen geldig toelatingsexamen voor de hogeschool.
Een Engelstalige/internationale school of Franstalig onderwijs?
Het is voor iedere ouder die een verhuizing naar het buitenland overweegt, een belangrijke vraag: is het Franse schoolsysteem goed? Veel ouders kijken dan ook naar de mogelijkheden van Engelstalig of internationaal onderwijs. Zelf heb ik ervoor gekozen om mijn kinderen in te schrijven op de plaatselijke Franse school. Hier had ik verschillende redenen voor: het is gratis, ik kan er te voet naartoe, mijn kinderen kunnen er vriendschappen sluiten met de lokale bevolking, en het belangrijkst, ze leren hier Frans spreken, schrijven en lezen, zelfs als we thuis geen Frans spreken met elkaar. Voor ons was dit dus de juiste keuze, maar dat betekent niet dat dit voor iedereen geldt. Je kunt niet zelf kiezen in welke openbare school je je kinderen wil inschrijven. Dit hangt namelijk af van waar je woont en in welk schoolgebied je adres valt. Frankrijk kent ook een uitgebreid netwerk van semi-particuliere en particuliere betaalde scholen, waarvan sommige religieus. Toelating op deze scholen gebeurt op basis van inschrijving.
Als je wil dat je kind les krijgt in het Engels, bestaan er ook gedeeltelijk internationale openbare Franse scholen waarbij leerlingen zes uur per week les krijgen in het Engels. Je kunt ook kiezen voor een Engelstalige internationale school, waarvan er veel het hoog aangeschreven IB-programma (Internationaal Baccalaureaat) onderwijzen. Hoewel internationaal onderwijs misschien ideaal lijkt, is het goed om je te realiseren dat veel van deze scholen particulier zijn en de jaarlijkse kosten tot wel tienduizenden euro's kunnen bedragen.
Buitenschoolse activiteiten
Het Franse onderwijs is, vergeleken met Nederland, aanzienlijk meer gericht op academische vakken. Andere activiteiten, zoals sport, muziek, kunst en dans, vinden dan ook vaak buiten schooltijden plaats als hobby. Omdat de schooldagen zo lang zijn, worden deze buitenschoolse activiteiten vaak gepland op woensdagen of in het weekend.
Kinderen met speciale behoeften
Er bestaan verschillende voorzieningen om ervoor te zorgen dat ook kinderen met speciale behoeften gebruik kunnen maken van het onderwijssysteem in Frankrijk. Je kunt hierbij denken aan een leerassistent die de leerling in de klas ondersteunt, of een aparte klas binnen een standaard school voor leerlingen met speciale behoeften. Daarnaast bestaat er speciaal onderwijs voor deze kinderen (soms wordt het onderwijs verdeeld tussen een standaard school en een speciale school) en is het mogelijk om te leren op afstand of thuisonderwijs te volgen. Je dichtstbijzijnde MDPH (Maison Départementale des Personnes Handicapées) is je eerste aanspreekpunt, ongeacht waar in Frankrijk je woont. Ook op de website van de Franse overheid kun je uitgebreide informatie vinden over dit onderwerp.
Thuisonderwijs
Hoewel het thuisonderwijs (in het Frans école à la maison genoemd) in Frankrijk in populariteit toeneemt, met maar liefst 50.000 leerlingen die in 2020 thuisonderwijs ontvingen, is het vanaf september 2022 alleen nog mogelijk om kinderen thuis les te geven indien dit door de overheid is geautoriseerd. Deze autorisatie is afhankelijk van je situatie en of je voldoet aan een van de vier uitzonderingen op basis van gezondheid of ziekte, de beoefening van een intensieve sport, reizen, of een andere kindspecifieke reden. Als je je kind thuis lesgeeft, dien je dit aan het begin van het schooljaar aan te geven in de gemeente waarin je woont en bij de DSDEN (Direction des Services Départementaux de l'Éducation Nationale). Houd deze overheidswebsite in de gaten voor de meest recente informatie.
Hoger beroepsonderwijs
In 2020 zijn er ruim 1,6 miljoen studenten ingeschreven in de meer dan 600 Franse hogescholen, waar ze in uiteenlopende richtingen kunnen studeren, van onder andere kunst en geesteswetenschappen (de meest gekozen studie) tot wetenschap, recht en techniek. Net zoals in ieder ander land dus! Om naar de hogere school te kunnen in Frankrijk dien je je baccalaureaat (of een vergelijkbaar diploma) te hebben behaald. Een bachelordiploma wordt in het Frans een 'licence' genoemd. De titels 'master' en 'doctorat' (doctoraat) kun je behalen na het afronden van je bacheloropleiding.
Aangezien veel Franse hogescholen door de staat worden gefinancierd, is het collegegeld zeer betaalbaar, voor zowel Franse als Europese studenten. Voor internationale studenten die zich inschrijven op een Franse hogeschool liggen de kosten iets hoger, maar nog steeds relatief laag vergeleken met andere landen, zoals Amerika. Net als in ieder ander land is het verstandig om uit te zoeken of er studiebeurzen en andere subsidies zijn waar je gebruik van kunt maken.
Tot slot bestaat er in het Franse onderwijsstelsel een netwerk van zeer prestigieuze grandes écoles, waar je specialistisch hoger onderwijs kunt volgen (mits je door de strenge selectieprocedure heen komt). Veel politici, zakenmensen en toonaangevende wetenschappers zijn afgestudeerd aan een grande école.
Conclusie
Naarmate je meer leert over het onderwijsstelsel in Frankrijk, zullen de verschillen met het onderwijs in Nederland je steeds duidelijker worden. Hoewel je misschien niet over alle kenmerken van het Franse onderwijs te spreken bent, zoals de lange schooldagen (vooral voor jonge kinderen), wordt dit ruimschoots gecompenseerd door de vele voordelen van het systeem. Frankrijk is immers een land waar betaalbaar en toegankelijk onderwijs voor ieder kind, van geboorte tot tertiair niveau, hoge prioriteit heeft.
Ben jij klaar voor je verhuizing naar het zonnige Frankrijk? Vind dan je droomhuis met Kyero.